شرح کامل سمینار «ادغام بانک‌ها؛ بیم‌ها و امیدها»؛ در حاشیه ITE 2019- بخش سوم
بزرگنمایی:
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی ایران مراسم نیوز، به نقل از ستاد خبری رویداد ITE، این سمینار در سومین روز از برگزاری ITE 2019 (30 آبان ماه سال جاری)، در سالن بهارستان برگزار شد.
سیدمهدی حسینی عضو هیات‌مدیره بانک سپه، دبیر علمی سمینار «ادغام بانک‌ها؛ بیم‌ها و امیدها» بود. محمد ربیع‌زاده معاون کسب و کار بانک اقتصاد نوین، علی سعدوندی استادیار دانشگاه ولونگونگ و ژان صیاد عضو هیات‌مدیره شرکت شاپرک نیز به عنوان سخنران، در نشست این سمینار حضور داشتند.
همچنین رضا گودرزی معاون فناوری موسسه مالی و اعتباری نور، عابد آفتابی مدیرعامل شرکت ایران ارقام و مسیح قائمیان پیشکسوت صنعت پرداخت، اعضای کمیته ناظر بر محتوای سمینار «ادغام بانک‌ها؛ بیم‌ها و امیدها» بودند.
پایان‌بخش این رویداد، علاوه بر تقدیر از سخنرانان و اهدای مدال ITE به آنها، رونمایی از کتاب «بانکداری باز» اثر نجمه نوذر و الهه سلطانی‌امید بود که کانون کتاب و اندیشه مرکز فابا آن را منتشر کرده است.
در ادامه، قسمت سوم از آنچه در سمینار «ادغام بانک‌ها؛ بیم‌ها و امیدها» گذشت را می‌خوانید.
شرح سمینار؛ ضرورت توجه به بانکداری دیجیتال
- سیدمهدی حسینی دبیر علمی رویداد: امروز در کشور به صورت جدی به مفاهیمی مانند تحول دیجیتال و بانکداری باز توجه وجود دارد. شاید بتوان از این مباحث، در فرایند ادغام و یکپارچه‌سازی سیستم‌ها بهره گرفت. آقای صیاد نظر شما در این مورد چیست؟
- ژان صیاد عضو هیات‌مدیره شرکت شاپرک: ابتدا به این نکته اشاره کنم که موضوع خلاء قانونی در حوزه ادغام، چالشی جدی است. بانک‌هایی که تا کنون در مرحله اسم، فرایند ادغام را پشت سر گذاشته‌اند، در عمل، با ابهامات و مشکلاتی ناشی از این بی‌قانونی در دفاتر خود مواجه هستند.
بانکهای غول‌پیکر، می‌دانند که ارزش زیادی برای اقتصاد کشور دارند و به طور طبیعی، دولت اجازه سقوط آنها را نمی‌دهد؛ در نتیجه ممکن است، دست به اقداماتی با ریسک‌های بالا بزنند. برای جلوگیری از این امر، باید قوانین ویژه‌ای برای نظارت بر عملکرد چنین مجموعه‌هایی وجود داشته باشد. همچنین، وجود نهادها و بسترهایی برای حمایت از آنها در برابر چالش‌ها و مشکلات، ضروری است.
نکته مهم دیگر اینکه، فناوری اطلاعات نوعی رویکرد استراتژیک محسوب می‌شود که قرار است، به تحقق اهداف تعیین شده برای بانک کمک کند. تحلیل شرایط موجود، تعیین تغییرات ضروری و بررسی شکاف بین آنها، بر عهده این بخش است. ضمن آنکه، وظایف مهم دیگری نیز در حوزه عملکرد و سامانه‌های بانکی برای بخش فناوری اطلاعات تعریف می‌شود.
موضوع مهم دیگر این است که علاوه بر فرهنگ سازمانی، مشتریان هر بانک نیز رفتار و منش خاص خود را دارند. برخی مواقع، مشتریان نیز باید آموزش‌های لازم ببینند.
هر یک از بانکهای ادغامی، سامانه‌ها، اپ‌ها و فرایندهای خاص خود را دارند و یکپارچه شدن آنها چالش‌های زیادی را در پیش رو خواهد داشت. وجود نوعی شورای راهبری، با اختیارات صد در صدی که کارگروه‌های مربوط به ادغام را مدیریت کند، می‌تواند در پیشبرد این فرایند موثر باشد. این شورا باید در مورد مباحث مختلفی تصمیم‌گیری کند؛ از جمله یکسان‌سازی سامانه‌ها و عملکرد، چگونگی پخش نیروهای مازاد در سازمان جدید، شناسایی مشتریانی که در چند بانک ادغامی حساب دارند و تعیین روش یکسان کردن آنها، مدیریت تغییر شماره حساب افراد، تحلیل داده‌های موجود در مورد مشتریان و برقراری ارتباط بین سامانه‌ها، سایت‌ها و مراکز داده بانکهای ادغامی.
در ایران این فرهنگ وجود دارد که در بسیاری از مواقع، افراد تصور می‌کنند می‌توانند کاری را جلو ببرند و هر زمان لازم شد به گونه‌ای مشکلات احتمالی را حل کنند. در صورتی که لازم است، در مراحل نخست چنین پروژه بزرگی، تکلیف بعضی مسائل مشخص شود. مباحث کوچک اگر به موقع مورد توجه قرار نگیرند و مجریان ادغام، تصمیم‌گیری در مورد آنها را به آینده موکول کنند، ممکن است ذره ذره جمع شوند و زمانی مانند بهمن فرو بریزند. در آن صورت تخریب‌کننده خواهند بود.
موضوع بانکداری دیجیتال، از جمله مباحثی است که بدون شک مدیران باید در فرایند ادغام به آن توجه داشته باشند. زمانی این بانک‌ها، تمرکز خود را بر بانکداری الکترونیک گذاشته بودند اما اکنون که در مرحله تحولی بزرگ قرار دارند، نوع دیجیتال آن اهمیت یافته است.
دوستان اشاره کردند که در ایران، به موضوع «بهترین عملکرد» به اندازه کافی توجه نمی‌شود، من می‌خواهم اضافه کنم که گاهی عملکرد خوب یا Good Practice نیز اهمیت چندانی برای افراد ندارد. بانک سپه نمی‌تواند در این مرحله، همان مسیر بانکداری الکترونیک را ادامه دهد، با این توجیه که در آینده به سمت تحول دیجیتال می‌رود. همچنین مجریان باید در گام‌های نخست فرایند ادغام، در مورد معماری فناوری اطلاعات مجموعه جدید تصمیم‌گیری کنند.
پرسش و پاسخ؛ ارزیابی محصولات و انتخاب بهترین‌ها
- کارشناس حاضر در سالن: هر ساخت و سازی به نقشه نیاز دارد. در فرایند ادغام نیز باید نقشه بانک مطلوب، مشخص باشد. مدیران باید بدانند چشم‌انداز، اهداف و ماموریت‌های بانک جدید و نقشه مطلوب بانک سپه ایده‌آل آنها چیست؟ از سوی دیگر نقشه قابلیت هر یک از بانکهای ادغام‌شوند نیز باید مشخص شود که بر اساس نیروی‌های انسانی، فرایندها و فناوری‌هایی که در اختیار دارند، از چه توانایی‌هایی برخوردار هستند. به این منظور، معمولا ماتریسی تشکیل می‌شود که مشخص می‌کند هر یک از این بانک‌ها در کدام حوزه، سطح بلوغ بالاتری دارد. به این صورت مشخص می‌شود که در طراحی مدل مطلوب، از توانایی هر یک از آنها در چه موردی می‌توان بیشتر بهره گرفت. همچنین باید سیستمی برای هماهنگی میان تعداد زیادی مشتری وجود داشته باشد.
- علی سعدوندی استادیار دانشگاه ولونگونگ: کاملا با نکاتی که اشاره کردید، موافق هستم فقط یک نکته را اضافه کنم. دلیل پررنگ شدن بحث ادغام در دنیا این است که دو نوع صرفه‌جویی را رقم می‌زند. یک مورد آن به اقتصاد مقیاس ارتباط دارد. به این معنا که بهترین عملکرد هر یک از بانکهای ادغامی، در بخش‌های مختلف انتخاب می‌شود. برای مثال، مجریان پروژه ادغام، بر اساس شاخص‌هایی این موضوع را بررسی و مشخص می‌کنند که واحد حقوقی یا اعتباری کدامیک از آنها، بهترین عملکرد را داشته است.
نوع دوم صرفه‌جویی به اقتصاد دامنه مربوط می‌شود. شبکه بانکی، تعدادی محصول را ارائه می‌کند که به نظر می‌رسد محصولات هر بانک، با آنچه دیگر همتایان آن عرضه کرده‌اند، شباهت زیادی دارد. سیستم بانکی ایران در دنیا کاملا بی‌نظیر است؛ به گونه‌ای که نرخ سود و تسهیلات آن را شورای پول و اعتبار مشخص می‌کند. در نهایت، بیشتر خروجی بانک‌ها نیز به هم شبیه می‌شود و ممکن است در جزئیات با هم تفاوت‌هایی داشته باشد. بانکهای ادغامی در بانک سپه هر یک محصولاتی دارند که در صورت داشتن امتیازها و تفاوت‌های قابل توجه، باید در اختیار همه مشتریان بانک جدید قرار بگیرد. به عبارت دیگر، نه تنها واحدها نیاز به ارزیابی دارند، که محصولات را نیز باید بر اساس شاخص‌هایی بررسی کرد.
- پرسشگر حاضر در سالن: یکی از مراحل فرایند ادغام در حال اجرا، تسویه حساب با سهامداران حقیقی بانکهای ادغام‌شونده بود. منابع مالی جمع‌آوری این سهام‌ها از کجا تامین شد؟ آیا هنوز افرادی هستند که تکلیف آنها مشخص نشده باشد؟
- حسینی: در مورد منابع مالی، شاید امکان توضیح کاملی نباشد. فقط می‌توانم اشاره کنم که از محل دارایی‌های خود بانکهای ادغام‌شونده بوده است. آنها ترازنامه خود را با کاهش بخش حقوق صاحبان سهام اصلاح‌کردند و از این طریق، منابعی را به تسویه اختصاص دادند. در مورد پرسش دوم، تعدادی از سهامداران حقیقی و حقوقی، تمایلی نداشتند سهام‌های خود را به قیمت آن زمان به فروش برسانند. آنها منتظر ارزشگذاری دارایی‌ها و بدهی‌های بانک‌ها هستند، اکنون ارزش املاک و مستغلات و همچنین شرکت‌های سرمایه‌پذیر زیرمجموعه آنها، به صورت کامل مشخص شده است. ارزشگذاری دارایی‌هاو بدهی‌های پولی این بانک‌ها نیز همچنان ادامه دارد. بعد از اتمام این فرایند، ارزش خالص ویژه مثبت یا منفی آنها، محاسبه و با قیمت جدید با سهامداران باقی‌مانده، تسویه می‌شود. سرمایه مورد نیاز برای این امر نیز از محل منابعی که برای بانک سپه تعریف شده است، تامین خواهد شد.
- پرسشگر حاضر در سالن: به گفته خود شما، شرکتی که همه سهام آن به بانک سپه تعلق دارد، سهام‌ها را خریداری کرده است.
- حسینی: سهام‌ها به نام این شرکت خورده است اما منابع لازم برای خرید آنها را خود بانکهای ادغام‌شوند تامین کردند.
- پرسشگر حاضر در سالن: این حالت از نظر قانونی مشکلی ندارد؟
- حسینی: در همان دستورالعمل 31 بندی مربوط به ادغام، مجوز فراقانونی چنین کاری صادر شد. در نهایت دولت این سهام را در اختیار می‌گیرد و منابع مورد نیاز را نیز تامین می‌کند.
جمع‌بندی نهایی؛ امکان بهره‌گیری نهادهای ذی‌ربط از مستندات ادغام
- حسینی: در این سمینار گفته شد که باید بانکی یکپارچه و واحد پس از ادغام شکل بگیرد. بانک سپه این فرصت را برای خود مغتنم می‌داند که از همه مزیت‌های نسبی و رقابتی بانکهای ادغام‌شونده استفاده کند. اکنون 49 محصول و خدمت ویژه آنها مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته و از هر بانک حداقل دو تا سه محصول انتخاب شده است. محصولات برگزیده، هم از نظر سودآوری و هم از نظر جذابیت برای مشتریان، امتیازات بالایی دارند و پس از آغاز روز نخست ادغام، در اختیار همه کاربران قرار می‌گیرد.
بانکهای ادغامی در حوزه فناوری اطلاعات، می‌توانند تا یک سال و نیم آینده از سامانه‌های بانکداری متمرکز خود استفاده کنند. بانک سپه، سامانه واسطی را تحت عنوان ESP بر پلتفرم بانکداری باز تهیه کرده است. مشتریان می‌توانند بعد از تغییر تابلوها، از طریق این سامانه خدمات مورد نیاز خود را دریافت کنند. در واقع از منظر آنها تفاوتی با قبل رخ نمی‌دهد. مشتریان، خدمت واحدی را بر بستری یکسان از طریق پلتفرم ESP دریافت می‌کنند. بعد از اینکه بانک سپه به کربنکینگ جدید خود مهاجرت کرد، بانکهای ادغام شونده نیز به تدریج و بر اساس برنامه‌ای یک سال و نیمه، به این سامانه منتقل می‌شوند.
بانک سپه، توجه ویژه‌ای به مستندسازی مراحل ادغام دارد و در صدد است شرایطی را ایجاد کند که نهادهای ذی‌ربط از تجربه‌های این پروژه استفاده کنند.
تنظیم گزارش: سارا اسلامی