بخش اول نشست تخصصی نقد و ارزیابی «سند بانکداری آینده و تحول دیجیتالی»
بزرگنمایی:
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی ایران مراسم نیوز، به نقل از فابانیوز، نشست تخصصی نقد و ارزیابی «سند بانکداری آینده و تحول دیجیتالی» با استقبال جمع کثیری از بزرگان صنعت بانکداری، پرداخت و با سخنرانی «عباس معمارنژاد» معاون بانک بیمه و شرکت های دولتی وزارت امور اقتصاد و دارایی برگزار شد.
در ابتدای این مراسم عباس معمارنژاد، معاون بانک، بیمه و شرکتهای دولتی وزارت امور اقتصادی و دارایی در سخنرانی پیش از آغاز نشست تخصصی نقد و بررسی سند بانکداری آینده و تحول دیجیتال گفت که این وزارت خانه به دنبال راهکاری برای بهبود بخشیدن به عملکرد بانکهای دولتی سند «بانکداری آینده و تحول دیجیتال» را ارائه کرد.
معمارنژاد همچنین خبر داد: بر اساس گزارشهای رسیده این نقشه راه در بانکها در حال پیگیری و تدوین است و در نهایت امیدواریم تا پایان شهریورماه سال جاری این نقشه راهها آماده شده و بتوانیم مجمع عادی و یا فوق العاده بانکها را برقرار کنیم و به آنها بپردازیم.
وی در ادامه به روندی که برای تدوین و ابلاغ این سند طی شد، اشاره کرد و گفت: اصولا دنیا از کربنکینگ گذشته است و این سامانه یکی از اجزای بانکداری دیجیتال است ، این به آن معنا نیست که بانکها نیازی به کربنکینگ ندارند اما این تنها یکی از اجزای بانکداری دیجیتال تلقی میشود. با این موضوع بحث را شروع کردیم، روندهای طی شده در دنیا را بررسی کردیم، مطالعاتی که توسط کمپانیهای معروف دنیا انجام شده بود را مورد مطالعه قرار دادیم و در نهایت به سند بانکداری آینده و تحول دیجیتالی رسیدیم.
وی تاکید کرد که ادامه بحث و گفت وگو بر سر بخش چهارم این سند در نمایشگاه تراکنش ایران پیگیری خواهد شد. متن کامل سخنانی معمارنژاد را می توانید (اینجا) بخوانید.
پیش از وی نیز مدیرعامل مرکز فابا در سخنانی هدف از تشکیل نشست تخصصی نقد و ارزیابی سند بانکداری آینده و تحول دیجیتالی را تشریح کرد و گفت: این جمع برای بررسی چگونگی بهرهگیری از فناوریهای نوین به عنوان پارادایم غالب صنعت بانکداری و پرداخت، به منظور گذر از دوران الکترونیک، به عصر دیجیتال و همچنین نقد و ارزیابی راهبردها و راهکارهای تحول دیجیتال گرد هم آمدهاند.
وی در ادامه با اشاره به بخشی از سخنان ادموند هوسول از بنیانگذاران پدیدارشناسی، گفت: مشکلات بشر از نوع سوال پرسیدن او شروع میشود. استیو جابز میگوید این مطلب هوسول خیلی ذهن من را درگیر کرد که یعنی چه! تا بعدها فهمیدم که میتوان 2 نوع سوال که نخست چرا و دوم چگونه است را بپرسیم.
وی در ادامه گفت: ما امروز میتوانیم این سوال را بپرسیم که چرا اینقدر صنعت بانکداری در پیوند با فناوری مشکل دارد، اما این سوال ما را به نقد گذشتگان میبرد و سوالهایی در پی آن مطرح میشود که چرا گذشتگان خوب کار نکردند، چرا خوب برنامهریزی نکردند، چرا خوب اقدام نکردند و چرا به موقع حرکت نکردند.
بیات در ادامه افزود: اما باید تصمیم بگیریم که پارادایم سوال ذهنی خود را به چگونه و چطور تغییر دهیم و این پرسشها را مطرح کنیم که چگونه می توانیم آینده بهتری داشته باشیم، چطور فکر کنیم و چگونه برنامهریزی کنیم. باید به آینده بیندیشیم. ما به اندازه کافی در گذشته غرق بودهایم و شدهایم. اما اگر حال را درنیابیم آینده را میبازیم.
مدیرعامل مرکز فابا گفت: این نشست در واقع سوالاتی را در راستای چگونه و چطور مطرح میکند. میخواهیم سندی را که در خصوص آینده بانکداری و تحول دیجیتال امروز رقم خورده و هنوز جوهر آن خشک نشده است برای آینده، بیرحمانه نقد کنیم. چرا که هر زاویه انحرافی کوچکی میتواند فردا برای ما خطای بزرگی به همراه داشته باشد.
وی افزود: ما در مرکز فابا خوشحالیم که از چهار سال پیش موضوع اکوسیستم بانکداری و پرداخت دیجیتال را محور فعالیتهای خود به ویژه در نمایشگاه تراکنش ایران قرار دادیم. ابتدا که این موضوع را طرح کردیم برخی به دیده ابهام به آن نگاه کردند و برخی گفتند حرفهای بیش از حد بزرگ نزنید. برخی هم از سر تامل با آن مواجه شدند. امروز خوشحالیم که وزارت امور اقتصادی و دارایی آن را سرلوحه برنامه وزیر و معاونت بانک و بیمه خود قرار داده است.
وی تاکید کرد: البته از این امر نیز خوشحالتریم که با برگزاری دوره های آموزشی دکتری مهارتی بانکداری دیجیتال و اینگونه نشستها، همراه این پارادایم ارزشمند عضر حاضر ماندهایم. موضوع را به همین نشست ختم نمیکنیم و ادامه آن را در پنجمین نمایشگاه تراکنش ایران با عنوان نقشه راه دیجیتالی پی میگیرم.
در ادامه بخش نخست این میزگرد که با حضور «مصطفی امینی» مشاور تحول دیجیتال بانک انصار به عنوان دبیر پنل به همراه «سید مهدی حسینی» عضو هیئت مدیره بانک سپه، «شهاب جوانمردی» مدیرعامل هلدینگ فناپ، «ژان صیاد» عضو هیئت مدیره شاپرک، «علی عبداللهی» رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه اقتصاد هوشمند وزارت امور اقتصاد و دارایی و «علیرضا لک زایی» قائم مقام مدیرعامل بانک ملت برگزار شده بود را می خوانید:
امینی، دبیر پنل: چرا وزارت اقتصاد به این فکر افتاد که به صورت ابلاغ محور و دستوری از بانکهای دولتی بخواهد به سمت تحول دیحیتالی حرکت کنند، برخی بر این باورند که باید این اجازه داده می شد که بانکها خود به این بلوغ میرسیدند و اختیارا به این سمت حرکت میکردند. البته این مطالبه گری در وزارت اقتصاد میتواند مزیتهایی داشته باشد که با این سوال از دکتر حسینی میخواهیم در این باره توضیحاتی ارائه دهند.
سید مهدی حسینی، عضو هیئت مدیره بانک سپه:
بی تردید، همگان باید بپذیریم که مهمترین ماموریت وزارت امور اقتصادی و دارایی حسب قانون تشکیل آن، تهیه و تنظیم سیاستهای اقتصادی و مالی در نظر گرفته شده است و به همین خاطر این جایگاه را دارد که از منظر حاکمیت و از منظر سهامداری بانکهای دولتی، نگاه خود را به مباحث روز اقتصاد و به شیوه مدیریت بانکها به عنوان بخش مهم نظام مالی در اقتصاد ایران ارائه دهد.
بر همین اساس، فارغ از اینکه این سند بخواهد یک دیدگاه ابلاغ محور را پیگیری کند، وزارت امور اقتصاد و دارایی جای خالی ارائه دیدگاه کلان در نظام اقتصادی را در حوزه بانکداری دیجیتال پر کرده است و عملا با ارائه این سند این سوال که در سطح نظام بانکی و اقتصادی مبنی بر اینکه آیا رویکرد سیاستی مهمترین دستگاه حاکمیتی به بحث بانکداری دیجیتال چه مواردی است را پاسخ داد.
همچنین به این سوال پاسخ میدهد که آیا این وزارت خانه دارای دیدگاه و رویکردی در این زمینه هست یا خیر، ضمن اینکه زمینه را فراهم میکند که یکی از مهمترین اسناد بالادستی آن مورد نقد و بررسی قرار بگیرد، از سوی دیگر اطمینان حاصل میکند که آیا بانکها درک عمیقی از موضوع تحول دیجیتالی دارند یا نه؟ آیا تحول دیجیتالی را صرفا استفاده از ابزارهای دیجیتال میدانند؟ آیا توانستهاند عمیقا در تمامی ارکانهای سازمان مالی خود مبحث بانکداری دیجیتال را نهادینه کنند.
وزارت اقتصاد به دنبال تغییر مدل کسب و کاری بانکها
اینها سوالاتی بود که به نظر میرسد در سند وزارت امور اقتصادی و دارایی به گونهای پاسخ داده شده است و معتقدم ارائه این سند به بانکها صرفا به صورت ابلاغ محوری و صرف تکلیف بانکها نبود و دیدگاه از منظر ارائه رویکرد، ارائه سیاستهای کلان وزارت اقتصادی و دارایی در حوزه بانکداری دیجیتال بود.
البته انتظاری که وزارت امور اقتصادی و دارایی از بانکها دارد این است که به دنبال تحول در مدل کسب و کاری باشند نه صرفا استفاده از ابزارهای دیجیتال برای ارائه سرویسها و خدمات بانکی بلکه به دنبال تغییر مدل کسب و کار و به معنای واقعی خود باشند. پاسخ به این سوال که آیا مدل و روش ارزش آفرینی برای مشتریانشان پس از اجرای بانکداری دیجیتال تغییر میکند یا خیر، بی تردید می توانیم بگوییم که اگر مدل ارزش آفرینی بانکها برای ذینفعان خود و مهمترین آنها یعنی مشتریان تغییر نکند ما توفیقی در استقرار بانکداری دیجیتال پیدا نکردهایم. صرفا از ابزارهای دیجیتالی برای سرویسهای بانکی استفاده کردهایم؛ در این سند این رویکرد جدید نهادینه و بیان شده است و به صورت انتظار رسمی از بانکهای دولتی و خصوصی شده دولتی که کماکان وزارت اقتصاد به عنوان نماینده دولت در آن سهام دار است می تواند مورد تحقیق و بررسی قرار بگیرد.
امینی، دبیر پنل: از آقای جوانمردی میخواهم تجربیات خود در گروه فناپ و بانک پاسارگاد در حوزه بانکداری دیجیتال را عنوان کنند و بگویند چه نقاط قوتی در این سند وجود دارد؟
شهاب جوانمردی، مدیرعامل هلدینگ فناپ:
2 دیدگاه قابل تامل در این سند وجود دارد، نخست یک دیگاه مثبت وجود دارد و آن این است که دستگاه سیاستگذار پیش دستی میکند و قبل از اینکه در بسیاری از ارکان مرتبط نظام در این خصوص گفتوگویی شکل بگیرد و یا حتی به اهمیت آن پی ببرند این دغدغه را پررنگ دنبال میکند. علاوه بر آن به عنوان یکی از موضوعات تحول آفرین مطالعه جامعی را در خصوص آن انجام میدهد و این را به عنوان یک راهنمای نقشه راه در اختیار بانکها قرار میدهد، این موضوع را باید به فال نیک گرفت و مساله بسیار مهمی است و امیدوارم از این منظر الگوسازی شود.
اما فکر میکنم یک نقطه قابل تامل دیگر نیز در این خصوص وجود دارد که نباید به راحتی از کنار آن گذشت، سیاستگذاران ما به دادن اسناد مفصل عادت دارند، اگر این راهنمای نقشه راه و انتظارات مجمعی است، می شد خیلی خلاصه و مجمل و آنهایی که اهمیت جدی تری دارند را ابلاغ کنیم. اگر ما انتظارات دادهای از بانکها داریم، خیلی مشخص میتوانیم از آنها بخواهیم طبق یک برنامه زمانبندی شده و با موضوع مشخص آن را درخواست کنیم.
تحولی که نسل آینده در آن حضوری ندارد
مورد دوم این است که در سطح بالادستی مراجع مختلفی وجود دارند که باید با همدیگر هماهنگی داشته باشند و ما بانکها را مکررا دچار مسائل نکنیم، آیا رگولاتور ما نیز به این موضوع پیوسته است؟ آیا اینکه ما درباره تغییر مدل کسب و کار بانکها صحبت میکنیم فردا روز سازمان های مختلف در این زمینه اظهارنظر نخواهند کرد؟ در واقع هر حرکتی در کشور ما 15 مدعی پیدا میکند.
از سوی دیگر، موضوعی که من فکر میکنم دچار عارضه عمومی در آن هستیم که تحول را بسیار پیچیده خواهد کرد، تسری تفکرات گذشته به آینده است. ما در تحول با یک سری مفاهیم مواجه هستیم که پایه و اساس این انتقال را تشکیل میدهند. دموکراتایز شدن و درگولیشن، موضوعاتی هستند که عملا باعث میشوند تمرکززدایی شود و نگاه متمرکز به سیاستگذاری، اجرا و استانداردگذاری دست خوش تغییر و تحول شود، اگر این مسائل پایه و اساس تفکر ما نباشد هرآنچه که تولید کنیم دوباره امتداد گذشته است و ما در حال بازتولید گذشته در آینده هستیم.
ما در تمامی ارکان شاهد این مساله هستیم و ببینید در مقام اجرا چه اتفاقی میافتد. این اسناد را به هیئت مدیرههای بانکهای دولتی ارائه میدهیم. هیئت مدیره بانکهای دولتی در مجموع مگر دارای چند متولد 60 و 70 هستند که بتوانند این سند را نخست هضم و سپس پیاده سازی کنند، ما چند نفر در سطح هیات عامل بانکها داریم که بتوانند این کار را انجام دهند، در سطح بانکهای خصوصی نیز روند به همین صورت است. ما درباره تحولی صحبت میکنیم که مدنظرش نسل آینده است اما نسل آینده در آن حضوری ندارد. تفکر من گذشته گرا باعث میشود آینده را هم مثل گذشته کنم.
سبد سرمایه گذاری بانکها را ببینید که تا چه اندازه موضوع ICT را پررنگ میبینند و برای آینده خودشان این مساله را جدی میگیرند، الان در دنیا به طور معمول بانکها 7 درصد از هزینههای عملیاتی خود را در حوزه ICT سرمایهگذاری میکنند، خب آیا بانکهای ما واقعا به این موضوع میپردازند؟ این ظرفیت و زیرساختها را دارند و آماده میکنند و آیا سپس بعد از آن میتوانند بیزینس مدلهای مترقی داشته باشند؟
تقریبا 13 درصد از هزینههای IT بانکها باید در حوزه امنیت باشد، کدامیک از بانکهای ما این هزینه ها را انجام میدهند؟ پس ما نباید راجع به انتقالی صبحت کنیم که مبانی آن ناشی از تفکراتی است که یا از بیس این نگاه را ندارند و یا در مقصد نتواند به هیچ وجه آن را تحویل بگیرد. پس اگر درباره انتقال صحبت میکنیم همانطور که درباره یک اکوسیستم صحبت میکنیم راجع به اجزای متصل هم بند همگرایی باید در مقام اجرایی صحبت کنیم که قابلیت پیاده سازی داشته باشند. من فکر میکنم اینها مبانی هستند که نباید به راحتی از آنعا عبور کرد.
امینی: از آقای ژان صیاد نیز می خواهیم درباره نقات قوت این سند توضیحاتی را ارائه دهند.
ژان صیاد، عضو هیئت مدیره شاپرک:
نخست در پاسخ به اینکه برخی نحوه ارائه این سند را دستوری و ابلاغ محور خواندهاند باید بگویم که من این سند را به عنوان یک دستور ندیدم، بلکه به عنوان یک راهنما به آن نگاه میکنم که دستوری در آن وجود ندارد.
یکی 2 تا از بانکهای کشور سرمایهگذاریهای عظیمی به اسم دیجیتالی شدن در بخشهای مختلف انجام داده اند بدون اینکه فکر کنند آیا دانش و روش استفاده از این تکنولوژی و روشی که وارد کردهاند نزد مشتریان وجود دارد یا نه، آیا امکانات و زیرساختهای موردنیاز آن در کشور ایجاد شده است یا نه.
فرایندهای ما متعلق به 50 سال پیش است
نام اولین پروژهای که دیلویت به ما توصیه کرد Vision and Leadership بود ، نخست تصور کن و سپس رهبری کن و کار را جلو ببر. یکی از مزیتهای برگزاری چنین نشستهایی در وزارت خانه این است که از فرد اول اجرای سازمان دعوت میشود مدیران اعضای هیئت مدیره هستند، مدیران اجرا و تصمیم ساز هستند و این نکته یکی از نکات مثبت کار است. همگی میدانیم که در ایران تا میخواهیم ایده خود را یک لایه بالا ببریم، یا ناامید میشویم، یا دقیقا زمانی که به راس کار می رسیم متولی اصلی تغییر کرده است.
استانداردسازی در کشور ما بسیار کم است، ضمن اینکه قبول دارم رگولاتور نیز باید در این نشستها شرکت کنند و از آقای همتی میخواهم گروهی را مقرر کنند که این فرایندها را بازنگری کنند چرا که فرآیندهای ما متعلق 50 سال پیش است. در نهایت هیچ اجباری بر بانکها برای اجرای این سند وجود ندارد و نهایت کاری که بانکها باید انجام دهند این است که بر اساس مدل خود یک نقشه راهی را ارائه دهند.
امینی دبیر پنل: وزارت اقتصاد چگونه روند پایش و مطالبه گری در زمینه اجرای این سند متناسب با ویژگی های بانکها را انجام خواهد داد؟
علی عبداللهی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و توسعه هوشمند وزارت امور اقتصادی و دارایی:
یکی از برنامه هایی که در دستور کار آقای دژپسند وزیر محترم امور اقتصادی و دارایی قرار گرفت که به تصویب مجلس نیز رسیده بود، برنامه توسعه اقتصاد هوشمند است. طرح این موضوع به منظور شوآف و یا تنها ارائه آن نبود، بلکه به عنوان یک بحث جدی مطرح، معرفی و ارائه شد و هم اکنون در حال پیگیری آن هستیم. یکی از نشانه های این جدیت این است که اکنون در وزارت امور اقتصادی و دارایی یک ساختار ضددولتی بسیار قوی در این باره شکل گرفته است، به طور مثال شورای راهبری آیتی در وزارت خانه شکل گرفته است که ریاست آن بر عهده وزیر است و و دبیر بنده هستم و با حضور خبرگان در این عرصه برگزار میشود.
بنابراین بحث اقتصاد هوشمند اولویت محوری ما در وزارت امور اقتصادی و دارایی است، اما یک نکته در این زمینه وجود دارد. روزی که قرار شد در زمینه اقتصاد هوشمند حرکت کنیم می دانستیم که حرکت بدون برنامه به ویژه در حوزه آیتی بسیار خطرناک است. اساسا در حوزه فناوریهای اطلاعاتی اگر بخواهیم بدون برنامه حرکت کنیم نتیجه این میشود که شاهد شکل گیری سیستمهای جزیرهای خواهیم بود و هرکسی با برنامه خاص و چشمانداز ویژه خود حرکت خواهد کرد و هیچ اجماعی در این زمینه ایجاد نخواهد شد.
حاکم کردن نگاه راهبردی یعنی حرکت در مسیر آینده محوری
یادمان باشد، هدف ما حاکم کردن نگاه راهبردی نسبت به مقوله توسعه آیتی و اقتصاد هوشمند و بانکداری دیجیتال است، حاکم کردن نگاه راهبردی یعنی اینکه شما آینده محور حرکت کنید. فعال نسبت به تحولات محیطی باشید و جامع و سیستمی نگاه کنید. اکنون در حال نگارش سند توسعه اقتصاد هوشمند هستیم که به زودی منتشر خواهد شد و این سند نیز در همین راستا است. هدف ما تسهیلگری است تا نگاه خود را به این حوزه به عنوان یک مجموعه بالادستی ارئه کنیم و اعلام کنیم دقیقا نقش این سند این است که نگاه و رویکردی را که مجموعه وزارت اقتصاد به توسعه بانکداری آینده دارد را اعلام کند.
از طریف دیگر وظیفه ما ایجاد بسترزیرساخت هایی هستیم که متولی آن هستیم. وقتی نگاه راهبردی حاکم میشود برنامهریزی، اجرا و کنترل داریم، در این برنامه نیز این نگاه وجود دارد. در این سند شاخصهای اجرایی در نظر گرفته شده است. ما به این موضوع اشراف داریم که اگر عوامل محیطی تغییر کنند این سند نیز باید به روز رسانی شود، به همین خاطر چندین جلسه ویژه این سند در حال برگزاری است.
امینی، دبیر پنل در ادامه این پنل از قائم مقام مدیرعامل بانک ملت خواست تا از تجربه این بانک در زمینه دریافت سند بانکداری آینده و تحول دیجیتال،بگوید.
رشد و بلوغ بانکها متفاوت از یکدیگر است
علیرضا لک زایی قائم مقام مدیرعامل بانک ملت:
درباره چرایی ورود وزارت اقتصاد به این موضوع کافی است که به روند توسعه بانکداری در ایران نگاه کنیم ، خواهیم دید که رشد و بلوغ بانک ها اصلا متوازن با یکدیگر نیست، قضاوتی که جامعه و حاکمیت از میزان بلوغ بانک ها و کلیدواژه بانکداری الکترونیک وجود دارد رتبه بندی متفاوتی دارد و اینطور نیست که خیلی بهم نزدیک باشند.
از منظر حاکمیتی و نظارتی، وزارت اقتصاد میتواند ساکن بماند و کسب و کارها به تنهایی دست به توسعه فعالیت خود بزنند و آنجایی که نیاز به حمایت وزارتخانه دارند قانون های حمایتی را مطالبه کنند. از سوی دیگر می تواند از بالا به پایین دستور دهد، اما در زمینه این سند ما شاهد یک حد وسط بوده ایم، این سند بیشتر در حال راهنمایی و ابلاغ و توصیه است. اما چون وزارت خانه در هر صورت وزارت خانه است ما که گیرنده این سند بودیم به ذهنمان خطور کرد که این سند ابلاغ شده است و در واقع تکلیف است و البته وظیفه ما این است که این احساس را داشته باشیم.
اگرچه من عضو کوچکی در کمیته تدوین این سند هستم اما چون همزمان گیرنده آن و عضو یکی از کمیتههای داخلی بانک برای جاری سازی و همسوسازی سند با اهداف بانک نیز هستم ، احساس می کنم سطوح بانکها با یکدیگر متفاوت است یعنی اگر یک بانک را بلوغ یافته در نظر بگیریم محتوای این سند با سطح آن بانک همسانی نداشته باشد. اما قبول کنید که تعداد بانکها زیاد است و سطح بلوغ آنها نیز متفاوت است.
لزوم فهم مشترک و درست از موضوع تحول
ورود معاونت بانک و بیمه به موضوع تحول دیجیتالی ورودی خیرخواهانه است و از منظر سهام داری لازم است، در صورتی که وزارت اقتصاد در تلاش است سهم بازار خود را حفظ کند و بازیگری خود را تداوم دهد و دغدغه مند آن است. فکر میکنم این ورود حداقلی وزارت اقتصاد ازمنظر سهام دار است.
همانطور که دوستان اشاره کردند بعد از آن که سند ابلاغ شد، مدیرعامل، تمامی اعضای هیئت مدیره، هیئت عامل و مدیران طرح و برنامه IT بانکها به جلسات بحث و بررسی سند دعوت شدند. من فکر میکنم این یکی از اجزای فرهنگ سازی تحول دیجیتال در جلسات این کمیته در حال شکل گیری است چرا که ما باید از تحول باید فهم درست و مشترکی داشته باشیم، تلاش وزارت خانه و کمیته و در راس آن آقای معمارنژاد این است که این فهم مشترک را جاری کند.
برخی از بانک ها در بررسی این سند کمترین توجه را به مدل کسب و کاری خود داشتند داشتند. آن چیزی که بسیار اهمیت دارد و وزارت خانه هم به درستی هدف گذاری کرده، این است که باور را در ارکان تصمیم گیر بانک ایجاد کند و اختیار را به خود آن ارکان بدهد که متناسب با طول و عرض و ارتفاع و چشم انداز بانک، خودش نقشه راه تحول دیجیتال را تعیین کند.
ادامه دارد
خدیجه غبیشاوی