صنعت نشر در ایران دستکم با سه مشکل اساسی مانند درآمد پایین مردم یا مخاطبان، فرهنگسازی نامناسب و کیفیت نامرغوب آثار از نظر محتوا و بسته بندی و طراحی روبرو است. 

دو مشکل نخست یعنی درآمد پایین مردم یا مخاطبان و فرهنگسازی مناسب، کمتر به صنعت نشر ارتباط پیدا می کند و تابعی از شرایط جامعه است. حقوق بگیران، کارگران و در مجموع قشرهای متوسط به پایین در ایران نسبت به مردم کشورهای پیشرفته، دارای درآمد کمتری هستند و به طور طبیعی برای کاهش هزینه های خود، در این موارد به حذف محصولات فرهنگی از جمله کتاب از سبد کالاهای مصرفی خود اقدام می کنند. 

خیلی از دلایل مطالعه اندک و کتاب نخوانی افراد به مساله فرهنگسازی در جامعه ارتباط پیدا می کند. دستگاه های ذیربط و رسانه ها هنوز بدرستی تصویر درستی از نقش و اهمیت مطالعه درجامعه به مخاطبان ارایه نکرده اند و این مساله تاثیر زیادی درمیزان مطالعه جامعه داشته است. 

در کشورهای پیشرفته، اقتصاد کمتر در کاهش نرخ مطالعه تاثیر می گذارد چون قیمت کتاب نه در کشورهای غربی و نه در ایران به میزانی نیست که خیلی از افراد نتوانند آن را بخرند و بخوانند. در ایران خیلی از افراد کتاب می خرند و آن را نمی خوانند و به عنوان دکور در کتابخانه منازل قرار می دهند و خیلی از افراد نیز وضعیت مالی مناسبی ندارند اما کتاب را به عنوان یک کالای مورد نیاز، می خرند و می خوانند بنابر این تفاوت اساسی بین این دو دسته از افراد است. 

آنانی که وضعیت مالی مناسبی ندارند اما کتاب می خرند می دانند که چه کالای با ارزشی می خرند و آنانی که دارند و نمی خرند و اگر هم بخرند آن را مطالعه نمی کنند نمی دانند که کمتاب چه ارزش ها و مزیت هایی برای آن ها دارد. 

کتاب برای همه اقشار جامعه مفید است و هر کس در هر شغل و حرفه ای که باشد برای زندگی بهتر و کسب تجربه و دانش به کتاب مناسب خود نیازمند است. اما چه عاملی باعث این مساله می شود؟ اینجا خلای فرهنگسازی در جامعه اتفاق می افتد یعنی افراد کمتر ارزش کتاب را درک می کنند زیرا نمی دانند با کمترین هزینه می توانند به بهترین تجربه و دانش در کمترین زمان ممکن برسند. 

تالیف و نگارش یک کتاب به سال ها کسب تجربه و دانش نیازمند است و نویسنده پس از مدت ها سعی و تلاش همه این موضوعات را در اختیار خواننده و مخاطب قرار می دهد و سود و منفعتی که خواننده و مخاطب از این اثر کسب می کند چند برابر نویسنده اثر است. 

مساله دیگر در رشد صنعت نشر، به کیفیت اثری که چاپ می شود بر می گردد اگر کیفیت اثر نامرغوب باشد رشد مطالعه و کتابخوانی را حتی در کشورهای پیشرفته و غربی پایین خواهد آورد. کتاب ها باید براساس نیاز، ضرورت ها و سلایق هرجامعه ای تالیف شود درغیر این صورت، صنعت نشر با شکست، تعطیلی و بیکاری کارگران و فعالان این بخش روبرو خواهد شد. 

نکته دیگر طراحی و بسته بندی این محصولات است که استفاده از این ویژگی، مخاطبان زیادی را به خود جذب می کند. آثار و کتاب ها باید با طراحی مناسب و درخور در بازار توزیع شود و بی توجهی به آن می تواند فروش آثار را با مشکل روبرو کند. 

ممکن است خیلی از آثار مفید و خوب از نظر ظاهر، مرغوبیت کاغذ، طراحی روی جلد و شکل ظاهری توجه خواننده را به خود جلب نکند و به طور طبیعی فروش خوبی هم نخواهد داشت. آثار خوب و با کیفیت قطعا دست به دست می شود و خوانندگان زیادی پیدا می کند اما اگر اثری هریک از این نیازها را رعایت نکند مخاطبان را از دست خواهد داد. 

بنابر این در بحث رشد صنعت نشر باید مساله درآمد پایین مردم یا مخاطبان، فرهنگسازی و کیفیت نامرغوب آثار از نظر محتوا و بسته بندی و طراحی رفع شود تا این صنعت جدا از حرکت به سمت رشد پایدارتر، از خطر تعطیلی واحدهای نشر و بیکاری فعالان این حوزه نیز نجات یابد.

سی ودومین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که 4 تا14 اردیبهشت ماه جاری در مصلای تهران برگزار می شود فرصتی است تا فعالان این بخش گردهم آیند تا طرحی نو برای اثرگذاری بیشتر صنعت نشر در جامعه در اندازند.

 علی ح