چاپ

ایران مراسم نیوز: مدیر پروژه دولت هوشمند نهاد ریاست‌جمهوری در پنل شهر هوشمند و اینترنت اشیا که در حاشیه جشنواره‌های استارتاپی نمایشگاه تراکنش ایران برگزار شد، بر ضرورت تشکیل نهادی فرابخشی در این حوزه مانند «مرکز تعالی اینترنت اشیا» تاکید کرد وگفت: اجرای هر پروژه‌ای با موضوع اینترنت اشیا، بدون تعیین اولویت‌ها و اهداف به اتلاف منابع منجر می‌شود.
به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ایران مراسم نیوز، مهدی بینا در رویدادی که در دومین روز نمایشگاه برگزار شد، سخن می‌گفت.
علاوه بر وی، محمد قیصری دبیر اجرایی مرکز تحقیقات اینترنت اشیا به عنوان دبیر و سهیل کوثری معاون آمار برنامه و بودجه سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران، مسعود سیرتی رئیس فناوری اطلاعات و ارتباطات سازمان ورزش شهرداری تهران و علی معیری مدیرکل دفتر راهبری سیستم‌های سازمان تامین اجتماعی نیز در این پنل حضور داشتند.
ITE 2018، به همت مرکز فابا، 22 تا 24 آبان سال جاری در محل دائمی نمایشگاه‌های شهرداری تهران، واقع در بوستان گفت‌وگو برگزار شد.
در ادامه متن سخنان بینا را در پنل شهر هوشمند و اینترنت اشیا می‌خوانید.
حرکت دنیا به سمت راهکارهای پلتفرمی
اینترنت اشیا مفهوم بسیار گسترده‌ای است. امروزه برای حل مشکل چالش‌های بزرگ در شهرها، دستیابی به راهکارهایی متناسب با شرایط روز ضروری است. در دنیا فناوری‌های نوین و سدشکنی به این منظور عرضه شده‌اند. ایران نیز به منظور عقب نماندن از پیشرفت‌های روز باید برای بهره‌برداری از این تکنولوژی‌ها برنامه‌ریزی داشته باشد.
امروزه بسیاری از راه‌حل‌ها و راهکارها مبتنی بر تفکر پلتفرمی است. در دنیا و حتی در ایران، پلتفرم‌های زیادی در حوزه‌های مختلف در حال ارائه خدمات به کاربران هستند. آنها در شهر هوشمند نیز در مواردی مانند مصرف انرژی کاربرد دارند.
در این میان، تحول دیجیتالی که در حال رخ دادن است، تاثیر بسیار زیادی روی کسب و کارها می‌گذارد و نقش مهمی در اقتصاد دارد. اکنون دنیا به سمت سیستم‌هایی که در حال ارائه خدمات در سیستم‌های دیگر هستند حرکت کرده است؛ در نتیجه تصمیم‌گیری‌ها به جای اینکه بر مبنای پیش‌بینی‌ها باشد می‌تواند با استفاده از داده‌ها صورت گیرد.
یکی دیگر از تاثیرهای تحول دیجیتالی بر کسب و کارها، متمایزسازی و استفاده از فرصت‌هایی که است که به دست می‌آید. همچنین ذی‌نفعان و بازیگران اکوسیستم هوشمندسازی می‌توانند از این تحول برای ساختن تجربه بهتر برای کاربران استفاده می‌کنند. موفقیت کسب و کارها در بهبود سطح خدمات و کاهش هزینه‌ها یکی دیگر از تاثیرات دیجیتال‌سازی است. این امر به نوبه خود می‌تواند تولید ناخالص داخلی را افزایش دهد.
ضرورت بهره‌گیری از تجربه‌های دنیا در قالب بومی
از اینترنت اشیا می‌توان در قالب پلتفرم یا انواع اپلیکیشن‌ها بهره گرفت. همچنین این امکان وجود دارد که راهکارهای مختلفی را بر مبنای آن برای انواع مسائل و چالش‌ها ارائه کرد. این راهکارها از بخش‌های متعددی تشکیل شده است که هر کدام می‌توانند درآمدزا باشند و به ارائه سرویسی جامع و نتیجه‌محور منهتی شود. البته در بهره‌گیری از هر یک از این راهکارها باید توجه داشت که نتیجه نهایی مهم است و نباید به دنبال نمایش بود. متاسفانه در ایران به این مساله کمتر توجه می‌شود. در حالی که در نهایت کاربران باید با استفاده از این راهکارها نیاز خود را بر طرف کنند و راضی باشند.
می‌توان با بهره‌گیری از اینترنت اشیا به منابع جدید و پایدار دست پیدا کرد. اما در حرکت به این سمت، موانع مختلفی در کشور وجود دارد که برآورد هزینه‌ها و سرمایه‌گذاری و ابهام در پیش‌بینی سود از جمله آنهاست. تجربه کافی نیز در این زمینه در کشور وجود ندارد. باید از تجربیات دنیا استفاده و البته آن را بومی‌سازی کرد؛ چرا که ویژگی‌های شهرهای ایران با شهرهای بزرگ دیگر کشورها متفاوت است.
گام نخست؛ تعیین اهداف و اولویت‌ها
فاکتورهای کلیدی موفقیت در راهکارهای اینترنت اشیا این است که متولیان و مجریان بتوانند اولویت‌های خود و کاربرد محصول یا طرحی را که ارائه کرده‌اند، به صورت دقیق مشخص کنند. به کار بردن دانش اینترنت اشیا و استفاده از تجربیات موجود در این زمینه از دیگر شروط موفقیت در ارائه راهکارهای اینترنت اشیا است. مجموعه‌های مختلفی در دنیا در این حوزه فعالیت می‌کنند؛ باید از دانش و تجربه آنها استفاده کرد.
از سوی دیگر باید گروهی که گزارش دقیقی از جایگاه ایران در زمینه استفاده از تکنولوژی‌های مبتنی بر اینترنت اشیا تهیه کند در کشور وجود داشته باشد. ایران رنکینگ نامناسبی در زمینه بهره‌گیری از چنین تکنولوژی‌هایی در دنیا دارد.
کشور در مسیر شناسایی و انتخاب راهکار مناسب اینترنت اشیا باید ابتدا اهداف خود را برای بهره‌گیری از این تکنولوژی به صورت دقیق مشخص کرده باشد تا بتوان متناسب با نیازها و خواسته‌های موجود بهترین راهکار را شناسایی کرد. سرگمی و تردید در انتخاب راهکار مناسب با وجود صدها پلتفرمی که بر مبنای اینترنت اشیا فعالیت می‌کنند طبیعی است. به همین دلیل حتی اگر مجموعه یا نهادی تمایل داشته از این راهکارها برای حل چالش‌های مختلف خود بهره‌ بگیرد؛ به دلیل تعدد نمونه‌های مشابه سر در گم می‌شود و به سراغ آن نمی‌رود. پس باید کاربردهای هر پلتفرم و اولویت‌ها و نیازهای کاربر به صورت دقیق مشخص شود.
سیاستگذاری داده‌ها، ضرورت تعیین چارچوب‌های استاندارد همکاری و مشارکت و مشخص نبودن متولی اصلی اینترنت اشیا از جمله چالش‌های بهره‌گیری از این تکنولوژی در کشور است. اینترنت اشیا متولی خاصی در ایران ندارد؛ به گونه‌ای که دولت و بخش خصوصی هر یک منتظر اقدام طرف مقابل است.
ضرورت نگاه فرابخشی به فناوری اطلاعات و ارتباطات
تجربه تاریخی توسعه در ایران نشان می‌دهد که اگر بهترین نیروهای انسانی و بیشترین منابع، در ساختار سازمانی ناکارآمد قرار بگیرند، نتیجه مورد نظر به دست نمی‌آید. ساختار حکمرانی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز با همین مشکل مواجه است. برای پیشرفت در این حوزه باید ساختار مورد نظر اصلاح و جایگاه مدیریت دولت الکترونیک به صورت فرابخشی، مشخص شود.
چگونگی مواجه با موضوع دولت الکترونیک و شهر هوشمند و ساختار حکمرانی آن در کشورهای مختلف متفاوت است. برای مثال در ایران وزارتی با عنوان فناوری اطلاعات و ارتباطات که نهادی بخشی محسوب می‌شود وجود دارد؛ در حالی که این مقوله نیازمند تشکیل نهادی فرابخشی است. این نهاد باید بتواند وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دیگر را نیز تحت پوشش قرار دهد و اولویت‌ها و نقشه راه‌ را برای همه آنها مشخص کند. برای مثال در کره‌جنوبی نهادی با عنوان کمیته‌ استراتژی فناوری اطلاعات زیر نظر نهاد ریاست‌جمهوری این کشور فعالیت می‌کند. کره جنوبی، چهار محور راهبردی برای دولت هوشمند تعریف کرده است که عبارتند از: پکپارچه‌سازی، توسعه پایدار، باز بودن و مشارکت. در نتیجه این راهبردها، بخش خصوصی‌ و اکوسیستم استارتاپی می‌تواند برای مثال از داده‌هایی که در اختیار سازمان‌های دولتی قرار دارد برای ارزش‌آفرینی بهره بگیرد. در حالی که در ایران این داده‌ها در انحصار مجموعه‌هایی قرار می‌گیرد که خود نیز از آنها استفاده‌ای نمی‌کنند. اطلاعات، زمانی ارزش دارند که تجمیع شوند و به روز باشند.
در قطر نیز کمیته‌ راهبری فناوری‌های نوین و دولت الکترونیک زیر نظر امیر این کشور اداره می‌شود. مرکز ارزیابی تحول دیجیتال و دفتر مدیریت استراتژی، دو بخشی هستند که در زیر مجموعه این کمیته تعریف شده‌اند. در مدل هدفی که قطر برای دولت الکترونیک در نظر گفته است نیز مواردی مانند مشارکت و تعامل با مردم دیده می‌شود.
همچنین در کشورهای دیگری از جمله استونی، عربستان سعودی، جمهوری آذربایجان و قزاقستان این امور در کمیته‌های فرابخشی مورد توجه قرار گرفته‌اند.
ابعاد مدل پیاده‌سازی حکمرانی اینترنت اشیا
مدل پیاده‌سازی حکمرانی اینترنت اشیا چند بخش دارد که یکی از مهم‌ترین آنها توسعه استراتژیک جامعه فنی برای پاسخ به نیازهای زیرساختی است. در ایران به این موضوع وجود توجه‌ای نشده است و باید هر چه سریع‌تر زیرساخت‌های لازم فراهم شود.
تعریف معماری مرجع برای راهکارهای اینترنت اشیا یکی دیگر از بخش‌های این مدل پیاده‌سازی است. در حالی که در ایران سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی و عمومی کشور هنوز نمی‌دانند چگونه باید این موضوع را هدایت کنند.
تعیین سیاست‌های اجرایی و فرهنگی حکمرانی اینترنت اشیا نیز در مدل پیاده‌سازی آن اهمیت زیادی دارد. در کشور هنوز مشخص نیست که آیا متولی این موضوع وزارت ITC است یا نهاد دیگری.
توسعه مهارت‌های مورد نیاز برای طراحی، توسعه و استقرار راهکارهای اینترنت اشیا نیز یک بعد دیگر از مدل پیاده‌سازی حکمرانی آن است.
ابعاد مدل مفهومی حکمرانی اینترنت اشیا
مدل مفهومی حکمرانی اینترنت اشیا نیز ابعاد مختلفی دارد. یکی از بخش‌های آن توسعه استراتژی جامع فنی اینترنت اشیاست. به کارگیری موفق چنین تکنولوژی‌ای در کشور مستلزم این است که سازمان‌ها استراتژی فنی خود را شامل توسعه معماری فنی و انتخاب پلتفرم‌های مشخص، تعیین کنند. استراتژی فنی باید همه نیازها و محدودیت‌های فنی و عملیاتی کسب و کارها را پوشش داده و بتواند به نیازهای فعلی و آینده آنها پاسخ دهد. تبیین استراتژی جامع اینترنت اشیا در زنجیره فرایند توسعه آن شامل مراحل آماده‌سازی، تعریف، توسعه، استقرار و بهره‌برداری می‌شود.
بخش بعدی در مدل مفهومی حکمرانی اینترنت اشیا، تعیین معماری مرجع است. به منظور یکپارچه‌سازی و ایجاد انسجام در طول پروژه‌های اینترنت اشیا باید یک چارجوب استاندارد تعیین شود.
بخش سوم در این مدل، توسعه مهارت‌های مورد نیاز برای طراحی، توسعه و استقرار راهکارهای اینترنت اشیا است. در این بخش باید توسعه‌دهندگان این فناوری را شناسایی و از مجموعه‌های داخلی و بین‌المللی برای توسعه مهارت آنها استفاده کرد.
تربیت تحلیل‌گران داده و متخصصان تجهیزات هم در این زمینه اهمیت دارد. اکنون در ایران افرادی که در حوزه اینترنت اشیا آموزش تخصصی و فنی دیده باشند، به ندرت یافت می‌شوند. بسیاری از افراد دانش تئوریک در مورد این فناوری دارند. معدودی از فعالان این حوزه ممکن است به یکی از شهرهای پیشرو جهان در زمینه اینترنت اشیا و شهر هوشمند رفته و آموزش عملیاتی دیده باشد. البته بعضی از استارتاپ‌ها با تلاش خود در محیط آزمایشگاهی به نتایجی دست یافته‌اند. در حالی که لازم نیست چرخ از ابتدا در کشور اختراع شود و می‌توان از متخصصان بین‌المللی این حوزه برای آموزش نیروها کمک گرفت.
طراحی امنیتی نیز اهمیت زیادی در بحث اینترنت اشیا دارد. چالش‌های مهمی در این حوزه در دنیا مطرح است و رویدادهای بین‌المللی مانند کنفرانس جهانی موبایل در بارسلونا توجه ویژه‌ای به موضوع امنیت دارند. در کشور می‌توان روی این مساله اقدامات خوبی انجام داد چرا که ایران و روسیه از جایگاه خوبی در منطقه در بحث توسعه راهکارهای امنیتی برخوردارند.
بخش چهارم در مدل مفهومی حکمرانی اینترنت اشیا، تعیین سیاست‌ها و فرایند ی اجرایی این حکمرانی است که شامل تعیین استراتژی، طراحی و پیاده‌سازی راهکار و بهره‌برداری از آن می‌شود.
مسیر حرکت در شهرهای مختلف دنیا به ترتیب شامل بازاریابی، اجرای آزمایشی، اجرای عمودی گسترده و شکل‌گیری پلتفرم است. شهرهای ایران هنوز در مرحله بازاریابی قرار دارند. در برخی مناطق تهران اجرای آزمایشی هم صورت گرفته است اما خروجی مشخصی ندارد که بتوان آن را به دیگر مناطق و شهرها گسترش داد. چرا که هدف فقط رونمایی بوده است. منطقه به منطقه اولویت‌های فرق می‌کند. در حالی که بدون تعیین دقیق اولویت‌ها اجرای یک طرح به اتلاف منابع منجر می‌شود.
پیشنهاد؛ تشکیل مرکز تعالی اینترنت اشیا
مرکز تعالی اینترنت اشیا از جمله نهادهایی است که در توسعه شهرهای هوشمند اهمیت زیادی دارد و می‌تواند بر اساس اولویت‌های استراتژیک هر شهر هدف متمرکزی را دنبال کند. کارکرد این مرکز می‌تواند شامل تعریف صحیح فرایندهای مدیریتی، انتخاب تکنولوژی مناسب، تعیین سیاست‌ها، ممیزی و ارزیابی پروژه‌ها، بررسی و اعتبارسنجی طرح‌ها و ایده‌ها و استانداردسازی محصولات باشد. مرکز تعالی اینترنت اشیا، در واقع همان مرجع فرابخشی‌ای خواهد بود که در دنیا مرسوم است.
ماموریت چنین نهادی می‌تواند ترسیم یک نقشه راه شفاف برای همه ذی‌نفعان، تعیین اهداف و معماری مرجع و حکمرانی در حوزه اینترت اشیا باشد. در واقع همه امور مربوط به سیاست‌گذاری و اتفاقات اصلی در این حوزه در مرکز تعالی انجام می‌شود.
دستاوردهای مرکز ملی تعالی اینترنت اشیا، یکپارچه‌سازی، افزایش کارایی، کاهش ریسک و صرفه‌جویی در هزینه‌ها خواهد بود. ابعاد این مرکز شامل معماری مرجع، جهت‌گیری کسب و کار، فرایندها و روش‌ها و امنیت می‌شود.
تشکیل مرکز ملی تعالی اینترنت اشیا در ایران ضروری است. البته بهتر خواهد بود اگر زیرمجموعه وزارتخانه خاصی نباشد و در لایه‌ای بالاتر شکل بگیرد. راه‌اندازی مرکز ملی تجربه اینترنت اشیا و نمایشگاه دائمی دستاوردهای توسعه شهر هوشمند دیگر اقداماتی است که می‌تواند در پیشبرد امور موثر باشد.
رتبه‌بندی شهرها در حوزه هوشمندسازی و بررسی این نکته که آیا طرح‌های اجرا شده، کاربری برای شهروندان داشته یا فقط نمایش بوده است نیز اهمیت زیادی دارد. اکنون دبیرخانه دائمی مجمع شهرداران آسیایی در تهران قرار دارد اما کشور استفاده‌ای از این ظرفیت نکرده است. بهره‌گیری از مشاوران و مراکز بین‌المللی کمک زیادی در مسیر حرکت به سمت هوشمندسازی و بهره‌برداری از اینترنت اشیا می‌کند. تدوین سند ملی حکمرانی اینترنت اشیا و نقشه راه آن در سطح دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های دولتی نیز دو مورد مهم دیگر هستند که باید به آن توجه داشت.