ایران مراسم نیوز: همه‌گیری ویروس کرونا در ایران و جهان ادامه دارد و هنوز رویدادهای فرهنگی و هنری را با لغو و تاخیر در برگزاری مواجه می‌کند. این‌بار پس از اعلام سرنوشت نمایشگاه‌های کتابی مانند سئول، بولونیا، ابوظبی و پاریس نوبت به تعیین‌تکلیف نهایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رسید و بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی ایران برای دومین بار در تاریخ خود، متوقف شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی ایران مراسم نیوز،سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که قرار بود با شعار«کتاب یعنی زندگی» از 26 فروردین تا 5 اردیبهشت امسال برگزار شود با ادامه شیوع بیماری کرونا در کشور، با تصمیم شورای سیاست‌گذاری برگزاری این رویداد فرهنگی پس از 32 سال منتفی و اعلام شد که قرار است این نمایشگاه به‌طور مجازی برگزار شود. پیش از این، نمایشگاه کتاب سئول 2020 به‌طور آنلاین و آفلاین و نمایشگاه کتاب بولونیا 2020 با 35 روز تعویق به‌طور محدود و آنلاین، نمایشگاه کتاب ابوظبی تنها در بخش تبادل کپی‌رایت و به‌طور محدود، برگزار شدند و نمایشگاه کتاب پاریس 2020 نیز با توجه به محدودیت‌های اعلام‌شده از سوی دولت فرانسه، لغو شد.
نمایشگاه کتاب فرانکفورت 2020، بزرگ‌ترین رویداد کتاب جهان نیز قرار است به‌طور محدود و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی در مهر ماه برگزار شود. نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، از نخستین روزهای برگزاری، به بزرگ‌ترین رویداد کتاب در کشور تبدیل شد، نمایشگاهی با بخش‌های گوناگون و متنوع که هر سال بر غنای فرهنگی آن افزوده شده و تاثیرگذارتر بوده است. این نمایشگاه که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و به‌دنبال آن جنگ تحمیلی، از سال 1366 در تهران برگزار می‌شود، ماجراهای زیادی را گذرانده اما با همه اتفاقات، موجودیت خود را حفظ کرده است. امسال هم گمانه‌زنی‌های گوناگونی پیرامون نمایشگاه کتاب بود، اما در نهایت همه حدس‌ها بی‌اثر شد. ضرر شیوع این بیماری در این فصل برای فعالان حوزه نشر دوچندان است، چراکه اگر این بیماری در تابستان رخ می‌داد اتفاق دیگری رخ می‌داد.
در فصل بهار تمام ناشران و دست‌اندرکاران نشر در حال آماده شدن برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بودند و بسیاری از ناشران فروش یک‌ساله کتاب خود را به‌طور عمده در نمایشگاه انجام می‌دهند. فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های استانی اتفاقات تکمیل‌کننده فروش سالانه ناشران است و اصل فروش آنها در نمایشگاه تهران رخ می‌دهد؛ با این اوصاف، ناشران بهار فروش کتاب را از دست دادند. آغاز شیوع بیماری کرونا زمانی بود که تقریبا ناشران خودشان را آماده نمایشگاه می‌کردند. معمولا به‌دلیل اینکه آماده‌سازی کتاب برای نمایشگاه بعد از ایام نوروز وجود ندارد؛ بنابراین ناشران پیش از سال جدید کتاب‌های جدیدشان را برای نمایشگاه آماده‌سازی و چاپ می‌کنند به همین دلیل آنها بیشتر کارهایشان را پیش از سال جدید انجام داده بودند و دقیقا در انتهای فعالیت‌های مقدماتی، برگزاری نمایشگاه لغو شد.
ماراتن تصمیم‌گیری در ایستگاه آخر
در روزهای آغازین اسفند 1398 و اوج گرفتن بیماری کووید19، طرح‌های فاصله‌گذاری فیزیکی با ممنوع شدن تجمعات بالای 10 نفر اجرا شدند و زمزمه‌های لغو نمایشگاه کتاب 99 به گوش رسید. سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار بود با شعار «کتاب یعنی زندگی» از 26 فروردین تا 5 اردیبهشت سال 1399، برگزار شود با ادامه همه‌گیری و شیوع بیماری کرونا، زمان آن به بعد از ماه مبارک رمضان و خرداد موکول شد. درباره برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی در ایامی دیگر اظهارنظرها و صحبت‌های زیادی انجام شد. به‌عنوان مثال، نیکنام حسینی‌پور، رئیس پیشین موسسه خانه کتاب، زمان مناسب برگزاری این نمایشگاه را آبان عنوان کرد. همچنین هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران هم هرگونه تصمیم‌گیری را به نظر ستاد کرونا و شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب، واگذار کرد. در پایان این ماراتن تصمیم‌گیری، اوایل همین هفته بود که شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه کتاب، اعلام کرد، در سال 1399، نمایشگاه کتاب برگزار نخواهد شد.
فقط دو بار اتفاق افتاد
پیش از این، نمایشگاه کتاب تهران، تنها در سال 1367، لغو شده بود. نمایشگاه کتاب که در سال‌های نخست در نیمه آبان برگزار می‌شد، در سال 1367، پس از پایان جنگ تحمیلی در تیر این سال، مجال برگزاری نیافت. مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور و آغاز بازسازی ویرانی حاصل از جنگ، کشور را با مشکلات زیادی روبه‌رو کرده بود و با رای شورای انقلاب فرهنگی که مسئولیت تصمیم‌گیری فرهنگی کشور را بر عهده داشت، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، برگزار نشد. رویدادهای سال 67، اجازه برگزاری نمایشگاه کتاب را ندادند تا این سال در تقویم نمایشگاه، به‌عنوان تنها سال برگزار نشدن نمایشگاه کتاب تهران ثبت شود، اما ویروس کرونا و سال 1399، پس از 32 سال، دوباره نمایشگاه کتاب را با وقفه روبه‌رو کرد. با توجه به پیشینه لغو دوباره این رویداد بزرگ فرهنگی کشور، حال پرسش این است که آیا نمایشگاهی با این گستردگی تعطیلی دیگری را هم تجربه خواهد کرد؟ یا اینکه متصدیان امر با آسیب‌شناسی دلایل تعطیلی دو دوره قبلی، چاره‌اندیشی کرده و راهکارهای جایگزین را برای مواقع بحرانی پیش‌بینی خواهند کرد.
از سئول تا عباس‌آباد
ایرنا در گزارشی نوشت: نمایشگاه کتاب تهران، از سال 1368، تا 1386 در محل دائمی نمایشگاه تهران برگزار می‌شد، در این سال به مصلای تهران، نقل مکان کرد و در این جایگاه ماندگار شد. تنها در سال‌های 1395 و 1396 نمایشگاه کتاب به مجموعه نمایشگاهی شهرآفتاب منتقل شد، اما دوباره از سال 1397 به مصلای تهران بازگشت و امسال هم قرار بود در این مکان برگزار شود. در میان دوره‌های گوناگون برگزاری نمایشگاه کتاب، بیست‌ودومین دوره در سال 1388، بیشترین حضور کشورهای خارجی را تجربه کرد و بیست‌وهفتمین دوره در سال 1393، با حضور 16 کشور کمترین مشارکت کشورهای خارجی را داشت.
از سال 1394 و پس از انتخاب نخستین دوره پایتخت کتاب ایران، بخش مهمی از نمایشگاه کتاب به پایتخت کتاب ایران و ناشران این استان اختصاص پیدا کرد که موجب استقبال مخاطبان شد.
مجازی به جای فیزیکی
ایوب دهقانکار، مدیر موسسات فراگیر معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چند روز پیش از اعلام خبر لغو نمایشگاه کتاب سی‌وسوم، از برگزاری نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب به صورت برخط خبر داده بود که این موضوع واکنش‌هایی مختلفی را به‌دنبال داشت، پیش از این، هومان حسن‌پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان از همان آغاز زمزمه‌های برگزاری آنلاین نمایشگاه کتاب اعلام کرده بود که اتحادیه، برای حمایت از معیشت کتابفروشان، به‌طور جدی با این‌گونه برگزاری نمایشگاه، مخالفت خواهد کرد.
این نیز بگذرد
پرونده نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال 1399، بسته شده است و اگر وضعیت بیماری کرونا کنترل شود، باید در سال 1400 منتظر برپایی این رویداد بزرگ فرهنگی کشور بود، امروز نمایشگاه کتاب تهران با همه ویژگی‌ها و نقص‌هایی که دارد، اتفاق مهمی در حوزه فرهنگ کشور محسوب می‌شود که برگزار نشدن آن در هر دوره خسارت سنگین و شاید بتوان گفت جبران‌ناپذیری را به بدنه نشر و رونق اقتصاد کشور وارد خواهد کرد از این‌رو هرچند تحمل این زمان و تعطیلی نمایشگاهی با این عظمت حال خوش بازار نشر و اهالی آن را ناخوش خواهد کرد باید نشست و راه و چاره‌ای اندیشید که در مواجهه با موارد مشابه مانند بروز بیماری و بلایای طبیعی با این‌گونه چالش‌ها چگونه برخورد کرد و کنار آمد تا چندجانبه از این‌گونه بحران‌ها ضربه نخورد.
همانطور که عده‌ای از ناشران نمایشگاه مجازی و الکترونیکی را کاملاً رد می‌کنند، اما برخی نیز آن را یک فرصت می‌دانند.
اما در نهایت فضای فروش مجازی نسبت به فضای واقعی بسیار متفاوت است و این فروش مجازی به‌هیچ وجه نمی‌تواند جای نمایشگاه کتاب را پر کند.
بسیاری از ناشران نیز در روند عادی فعالیت‌هایشان فروش الکترونیکی و مجازی دارند؛ بنابراین با ایجاد نمایشگاه از طریق فضای مجازی اتفاق تازه‌ای برای آنها رخ نمی‌دهد و می‌ماند تاره‌واردها که برای نخستین‌بار در صدد تجربه برگزاری نمایشگاهی مجازی هستند.
امروز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا اکثریت به اتفاق ناشران و اهالی فرهنگی و قلم براین باورند که باید در بهترین موقعیت و با بالاترین کیفیت ممکن نمایشگاه کتاب تهران به‌عنوان بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی کشور برگزار شود چراکه علاوه بر جنبه نمایشگاهی به‌گونه‌ای نیز بخشی از آن هم چهره و قابلیت فروشگاهی به خود می‌گیرد که این مهم در واقع کمک شایانی علاوه بر ناشران و اهالی فرهنگ و قلم، بلکه به اقتصاد و رونق نشر می‌کند.
هرچند همگان معتقد هستند «این نیز بگذرد»، اما آنچه حائز اهمیت است اینکه بروز این‌گونه ایام (شیوع بیماری کرونا به‌عنوان یک بحران) را دست‌کم نگیریم و به فکر چاره‌ای باشیم تا در موارد مشابه با انتخاب جایگزین‌هایی مناسب در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای کمک به جامعه نشر کشور اقدام کنیم.
تلاش برای برگزاری نمایشگاه در شأن ایران
از سویی مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سیدعباس صالحی (وزیر) تا دیگر دست‌اندرکاران برپایی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و دیگران بسیار تلاش کردند این رویداد بزرگ فرهنگی کشور برگزار شود، اما از آنجایی‌که خط قرمز همه مسئولان به ویژه این وزارتخانه سلامتی مردم و اهالی قلم و نشر است از این‌رو آنها با وجود همه زحمات برای آماده‌سازی زیرساخت‌ها و برنامه‌ریزی‌های لازم برای برگزاری نمایشگاهی باشکوه در شأن جمهوری اسلامی ایران، در نهایت بنا بر همین مصلحت (توجه به سلامتی آحاد مردم به‌عنوان خط قرمز)، رای به برگزار نشدن این رویداد بزرگ فرهنگی داده و ابراز امیدواری کردند که در دوره‌های بعدی این نمایشگاه بدون هیچ دغدغه‌ای و به دور از مشکلات در موعد مقرر برگزار شود.
حال با توجه به تصمیم قطعی برگزاری نشدن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اهالی فرهنگ، نشر، قلم و فعالان این حوزه از این پس چشم انتظار تصمیمات حمایتی و ارائه تسهیلات خواهند بود تا به‌طریقی جای خالی نمایشگاه کتاب را پر کرده و علاوه بر فروش بتوانند آنچه تولید و منتشر کرده‌اند را به مخاطبان ارائه کنند. سی‌وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران قرار بود از 26 فروردین تا 5 اردیبهشت سال 99 برگزار شود که کرونا آن را به تاخیر انداخت و در نهایت تصمیم به لغو برگزاری این رویداد شد.