ایران مراسم نیوز: مراسم پایانی دومین دوره جشنواره «کتاب در فضای مجازی» با عنوان «صفحه خیال» برگزار شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی ایران مراسم نیوز، مراسم پایانی دومین دوره جشنواره کتاب در فضای مجازی با عنوان «صفحه خیال» دوشنبه (25 آذرماه) با حضور محمدتقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس، نیکنام حسینی‌پور، مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب، امیر خوراکیان، معاون فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی، ایوب دهقانکار، مشاور معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، و محمدرضا زائری، عضو هیأت مدیره موسسه خانه‌کتاب در دانشگاه تربیت مدرس برگزار شد.
نیکنام حسینی‌پور در ابتدای سخنانش ضمن اشاره به تعریف نشر در دنیای جدید بیان کرد: به کمک فناوری‌ها صنعت نشر و انتشار کتاب‌های الکترونیکی جایگاه مهمی پیدا کرده و مطالعه کتاب‌های الکترونیکی در سال‌های اخیر رشد تصاعدی داشته است، به گونه‌ای که در سال 2017 مردم جهان دوبرابر بیشتر از سال 2013 کتاب الکترونیکی خریداری کرده‌اند.
مدیرعامل موسسه خانه کتاب بیان کرد: در نهایت باید توجه داشت که تحولات اخیر در عرصه‌های اطلاعات و ارتباطات به معنای تهدید نشر کتاب به نابودی نیست. اگرچه بازار کتاب دستخوش تغییری عمیق شده است و شاهد تغییرهای بیشتری نیز خواهد بود، امکان این‌که کتاب از صحنه زندگی بیرون برود یا اقتصاد، صنعت، و بازرگانی نشر تعطیل شود، از سوی هیچ صاحب‌نظری پیش‌بینی نشده است.
حسینی‌پور درباره ضرورت‌های دنیای دیجیتال گفت: آن‌چه باید مورد توجه قرار گیرد بازنگری و بازاندیشی در ساختارهای کنونی نشر و ایجاد تحولی متناسب در آن است، تحولی که هم با سرشت و نیازهای فرهنگی ما سازگار باشد و هم با ضرورت‌های جهانی. چه ناشران بخواهند و چه نخواهند، آینده به سمت محتوای دیجیتال و چاپ بر اساس تقاضا پیش می‌رود و ناشران مجبور خواهند شد کپی‌های کمتری از عناوین جدید را چاپ کنند.
او افزود: ناشران باید بپذیرند که در آینده‌ای نه چندان دور رسالت آن‌ها تنها انتشار و فروش کتاب نیست و مشخص است که در این راه نیاز به نوآوری و ایده‌های جدید بیش از پیش است و ارائه خدمات تخصصی متناسب با نیازهای قابل پیش‌بینی انکارناپذیر است.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب با اشاره به اهمیت توجه به میراث مکتوب در دنیای فضای مجازی بیان کرد: با توجه به این‌که آثار مکتوب بخشی از میراث معنوی و فرهنگی است و هویت کشورها به آن بستگی دارد، سوال این است که با توجه به فضای مجازی و الکترونیکی حفظ این میراث چگونه اتفاق می‌افتد و چگونه به نسل‌های بعدی منتقل می‌شود.
حسینی‌پور با اشاره به دیدگاه دور از واقع درباره نشر الکترونیکی در ایران افزود: متاسفانه در ایران موقعی که از نشر الکترونیک سخن به میان می‌آید، مخاطبان به یاد فایل pdf می‌افتند و آن هم زمانی که امکان دسترسی به کتابی را ندارند و یا هزینه گزافی باید برای آن بپردازند.
به گفته او، اما کتاب الکترونیک در واقع نسخه الکترونیک از یک کتاب است که بر روی کامپیوتر یا دستگاه قابل حملی که به این منظور تولید شده قابل خواندن است و یا در تعریف دیگر کتاب الکترونیک دربرگیرنده ویژگی‌های کاربردی نظیر جست‌وجو، ارجاع تقابلی، پیوندهای فرامتنی، یادداشت‌گذاری، هایلایت کردن، اشیایی چندرسانه‌ای و ابزارهای تعاملی است.
حسینی‌پور درباره جایگاه نشر الکترونیکی گفت: کتاب الکترونیک دیگر حوزه جغرافیایی و مرزهای طراحی‌شده را نمی‌شناسد، بلکه همه مرزها را درمی‌نوردد و به‌نوعی یک دموکراسی در حوزه دانش و معرفت ایجاد کرده و آن هم دسترسی آزاد و عادلانه به اطلاعات و محتوای جدید است اما یک آسیب جدی هم دارد و آن هم به‌دلیل دسترسی راحت به انواع محتوا در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به‌جای تولید دانش، سمت و سوی خود را به جابه‌جایی اطلاعات، نشر کتاب‌های کم‌ارزش و یا بی‌ارزش معطوف می‌کند.
او ادامه داد: این فضا، زبان فارسی را که یکی از نمادهای هویت ملی ما هم هست تحث تاثیر قرار داده، که لازم است مراقبت بیشتری از آن صورت گیرد. البته سیستم آموزشی ما هم بی‌تقصیر نیست.
حسینی‌پور با تاکید بر اهمیت توجه به تولید کتاب‌های صوتی افزود: یکی از موضوعات قابل‌توجه در زندگی امروز شهری با وجود ترافیک‌های سنگین و به‌قول کارشناسان هدررفت 300 ساعت زمان شهروندان در این ترافیک‌ها توجه به تولید کتاب‌های صوتی است. علاوه‌بر این افزایش میانگین سن مردم ایران در سال‌های آینده و احتمال بروز مشکلات بینایی این ضرورت را پررنگ‌تر کرده است. یکی دیگر از کاربردهای کتاب‌های صوتی آشنایی مهاجران ایرانی با کشورهای دیگر است. این کتاب‌ها منابعی برای حفظ زبان فارسی هستند.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب درباره برگزاری دومین دوره جشنواره «کتاب در فضای مجازی» بیان کرد: به‌دلیل تنوع و تعدد فعالیت‌ها در فضای مجازی داوری آثار ارسالی به جشنواره دشوار بود، بنابراین تلاش کردیم بدون ارزش‌گذاری داوری‌ها انجام و منتخبان معرفی شوند.
نیکنام حسینی‌پور با اشاره به دیدگاه ناشران چاپی به قابلیت‌های فضای مجازی ادامه داد: به‌نظر می‌رسد هنوز بسیاری از ناشران چاپی رویکرد و نگاه مثبتی به نشر الکترونیک ندارند و به اصطلاح آن را رقیب فعالیت خود می‌دانند درحالی‌که معدود ناشران چاپی که به این حوزه وارد شده‌اند عملکرد موفقی داشته‌اند. ناشران چاپی باید از فرصت فضای مجازی به بهترین شکل استفاده کنند.
او درباره اهمیت تدوین قوانین مناسب برای فعالان حوزه نشر الکترونیک گفت: هنوز آن‌طور که باید قوانین و مشکلات نشر الکترونیک شناسایی و تدوین نشده است. به‌نظر می‌رسد این حوزه نیازمند قوانین حمایتی است. به‌عنوان مثال همان‌طور که هیأت خرید کتاب معاونت امور فرهنگی به خرید کتاب از ناشران چاپی اقدام می‌کند حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک نیز ضروری است.
مدیرعامل موسسه خانه‌کتاب در تشریح دلایل لزوم حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک گفت: بسیاری از دانشجویان بدون نیت بد به کپی کتاب‌های دانشگاهی اقدام می‌کنند درحالی‌که می‌توان با حمایت از فعالان حوزه نشر الکترونیک فرصتی را برای عرضه کتاب‌های آموزشی و دانشگاهی در فضای مجازی مهیا کرد. یکی از نتایج قابل توجه این حمایت پیشگیری از قاچاق و کپی غیرمجاز کتاب است.
جشنواره «کتاب در فضای مجازی» برای فعالان حوزه نشر امیدوارکننده است
در بخش دیگری از این مراسم، محمدتقی احمدی، رئیس دانشگاه تربیت مدرس به سخنرانی پرداخت. او با اشاره به تاثیرگذاری رویدادهایی مانند جشنواره «کتاب در فضای مجازی» بیان کرد: برگزاری این دست رویدادها که موجب امیدواری فعالان حوزه نشر می‌شود از ضرورت‌های امروز جامعه است.
او با اشاره به محتوای کم‌عمق فضای مجازی ادامه داد: محتوای منتشر شده در فضای مجازی همانند اقیانوسی با عمق ناچیز است بنابراین با توجه به این‌که مخاطبان اصلی این محتوا جوانان هستند باید چاره‌ای بیندیشیم. به‌نظر می‌رسد بهترین روش تقویت تولید کتاب مجازی با استفاده از تکنولوژی‌های جدید است.
امیر خوراکیان، معاون امور فرهنگی مرکز ملی فضای مجازی نیز درباره تاثیر فضای مجازی بر جریان نشر کتاب گفت: آیا با توجه به تحولات فضای مجازی بر حوزه تعلیم و تربیت و آموزش نقشه راه ترسیم شده است؟ این موضوع را می‌توان به حوزه نشر کتاب و فرهنگ مطالعه نیز تسری داد. نباید فراموش کنیم در جریان ترسیم نقشه راه همه بازیگران عرصه فضای مجازی دیده شوند. علاوه بر این باید به سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و همچنین نکات مثبت و منفی فضای مجازی توجه شود.
او با اشاره به فهم ناچیز فعالان حوزه نشر الکترونیک از بازارهای جهانی بیان کرد: براساس آمارها سهم فعالان ایرانی فضای مجازی از بازارهای جهانی فقط یک‌درصد است که باید افزایش پیدا کند و نیازمند سرمایه‌گذاری است.
خوراکیان درباره نگرانی ناشران کتاب‌های چاپی از افزایش کتاب‌های الکترونیکی گفت: ناشران سنتی فعال در حوزه تولید کتاب‌های کاغذی از توسعه نشر الکترونیک نگران هستند. این نگرانی به‌خصوص در آستانه برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران پررنگ‌تر می‌شود اما احساس رقابت و حساسیت در ناشران کتاب‌های چاپی نباید وجود داشته باشد. ناشران کتاب‌های کاغذی به جای نگرانی باید از فرصت‌های فضای مجازی استقبال و منطق کار آن را با برنامه‌ریزی کشف کنند.
در فضای مجازی با چالش فرهنگ‌سازی مواجه هستیم
احمدیان، مدیرکل دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از دیگر سخنرانان این برنامه درباره توجه به عدالت‌محوری در اداره امور جامعه گفت: یکی از مسائل امروز وزارت آموزش و پرورش، عدالت آموزشی است و دسترسی عادلانه به منابع اطلاعاتی از مصادیق آن محسوب می‌شود. محتوا، منابع و اسناد کافی در مناطق دورافتاده به اندازه کافی نیست و بستر فضای مجازی، عدالت را به‌همراه خواهد داشت.
او فرهنگ‌سازی در عرصه فضای مجازی را از ضروریات دانست و ادامه داد: امروزه در فضای مجازی با چالش فرهنگ‌سازی مواجه هستیم، بنابراین فضای دیجیتال ایران در عرصه بین‌المللی موفق عمل نمی‌کند. نمی‌توانیم در استفاده از فضای مجازی حساسیت‌های بی‌جا داشته باشیم. ناشران ما امروزه کمتر به سراغ فضای مجازی می‌روند چراکه از نبود امنیت حقوق مالکیت در این فضا نگران هستند. البته بسیاری از ناشران زنجیره ارزش بازار جدید را نمی‌شناسند و اگر این زنجیره به‌درستی تدوین و منتقل شود، ترس ناشران از حضور در فضای مجازی کمتر می‌شود.
احمدیان با اشاره به چالش‌های پیش روی ناشران در کشور مثل گرانی کاغذ اظهار کرد: با توجه به محدودیت‌های موجود، نمی‌توانیم کتاب کاغذی را حذف کنیم و کتاب دیجیتال را به‌جای آن در دسترس مخاطب قرار بدهیم؛ بلکه باید از این فضا برای توسعه بیشتر بازار نشر در فضای مجازی و دسترسی راحت‌تر به منابع اطلاعات استفاده کنیم.
او افزود: مشکل این است که ما به چارچوب‌های مدل ملی برای تولید محتوا توجه نکرده‌ایم. مسأله اصلی ما، تولید محتوا است و ما در فضای مجازی همیشه با بحث بی‌اعتمادی و بی‌اطمینانی از محتوا مواجه هستیم.
احمدیان بیان کرد: با توجه به مکانیزم‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در حوزه نشر، تهدیدهای پیش روی ناشران کمتر شده است و می‌توانیم برای آماده‌سازی و انتشار محتوای مناسب تلاش کنیم. البته امروزه در فضای تولید محتوا برای فضای مجازی به تئوری‌های مختلف نیاز داریم.
او با بیان این‌که فضای کسب وکار امروز بر تعامل استوار است، گفت: باید بتوانیم در فضای کسب‌وکار با مخاطب خود ارتباط برقرار کنیم. موسساتی مانند خانه کتاب باید به شکل‌گیری خلاقانه و نوآورانه تولید محتوای کمک کنند.
مدیرکل دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: ستادهای ملی مانند ستاد اقتصاد خلاق باید نقش گسترده و پررنگی در این بخش داشته باشند تا تئوری‌های مورد نیاز تولید محتوا براساس تعامل و مشارکت شکل بگیرد. صنعت نشر و تولید محتوا برپایه اقتصاد استوار است و اگر اقتصاد بر مبنای درستی شکل بگیرد، تولیدکننده و مصرف‌کننده را متقاعد می‌کند. ما به خلاقیت نیاز داریم و هدف، صرفا دیجیتالی کردن یک کتاب فیزیکی نیست، بلکه باید تعامل محکمی میان مصرف‌کننده و تولیدکننده شکل بگیرد.
احمدیان با تاکید بر اهمیت تعامل بین تولیدکننده محتوا و مخاطب اظهار کرد: هر فعالیتی که قرار است در فضای تولید محتوا انجام شود، متعلق به مردم است و باید به تعامل میان تولیدکننده محتوا و مخاطب اهمیت بیشتری داده شود. نمی‌توان مردم را به‌عنوان رکن اصلی فضای دیجیتال نادیده گرفت.
احمدیان با بیان این‌که باید از برگزیدگان دومین جشنواره کتاب در فضای مجازی حمایت‌های مستمر صورت بگیرد، گفت: به‌عنوان کارشناس حوزه دیجیتال توصیه می‌کنم به برگزیدگان دومین جشنواره کتاب در فضای مجازی توجه شود و از تجلیل‌شدگان این جشنواره برای موفقیت در عرصه تولید محتوا کتاب در فضای مجازی کمک گرفته شود.
در ادامه این برنامه رسول رجایی، دبیر دومین جشنواره «کتاب در فضای مجازی» درباره سیاست‌گذاری‌های برگزاری این جشنواره گفت: دومین جشنواره «کتاب در فضای مجازی» پس از ابتکار عملی که با اهالی خانه کتاب انجام شد، با نگاه جدیدی به دوره اول، طراحی و سیاست‌گذاری شد.
او افزود: چشم‌انداز این جشنواره، گفتمان‌سازی تحول و توسعه اقتصادی، فرهنگی، فناوری و مردمی در حوزه کتاب و کتاب‌خوانی در کشور با نگاه ویژه به فناوری‌ها و پدیده‌های نوظهور در این حوزه است که با اهداف توجه کلان و همه‌جانبه‌نگر به مقوله‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، فناورانه و مردمی در حوزه کتاب مجازی در کشور، فرهنگ‌سازی و رونق گفتمان «کتاب در فضای مجازی» با استفاده از پدیده‌های معاصر فناوری و اجتماعی در جامعه، ایجاد پیوند میان صنعت امروزی نشر در کشور و حوزه‌های نوظهور محتواهای کتابی با در نظر گرفتن علایق و سلایق مردم در جامعه، توجه ویژه، ترغیب، حمایت و توسعه کسب‌وکارهای نوپای (نوآفرین) کتاب با محور «کتاب مجازی»، شناسایی، تقدیر و حمایت از فعالان و کنشگران کتاب در فضای مجازی، برقراری تعامل مؤثر میان گروه‌های سیاست‌گذار و متولیان عرصه کتاب مجازی، فعالان کتاب در فضای مجازی و دانشگاهیان و افراد تحصیل‌کرده و در نهایت مردم با استفاده از ظرفیت‌ها و بسترهای متنوع کتاب مجازی است.
رجایی با اشاره به اجرای برنامه‌های مصوب‌شده در دومین جشنواره «کتاب در فضای مجازی» اظهار کرد: تاسیس دبیرخانه جشنواره «کتاب در فضای مجازی» برای استمرار فعالیت‌های جشنواره، طراحی سند راهبردی و ترسیم نقشه راه برای اجرای فعالیت‌های کتابی در فضای مجازی، برگزاری نشست‌های تخصصی برای گفتمان برگزیدگان جشنواره و تاسیس مرکز نوآوری برای کسب‌وکارهای ظرفیت‌دار از جمله برنامه‌های مصوب‌شده ما در دومین جشنواره کتاب در فضای مجازی بود.
او افزود: محورهای رقابتی دومین جشنواره کتاب در فضای مجازی شامل تمامی مقوله‌های فرهنگی، اقتصادی، فناورانه، پژوهشی، زیرساخت پژوهشی و بخش مردمی است. از دیگر محورهای جشنواره نیز جایزه پاسداشت زبان فارسی با مشارکت انجمن ویراستاران است.
دبیر دومین جشنواره «کتاب در فضای مجازی» با بیان این‌که این جشنواره اولین تجربه ما در مقوله انجام فعالیت‌های مرتبط با کتاب در فضای مجازی است، خاطرنشان کرد: این جشنواره، امکان شناسایی استعدادها و ظرفیت‌های موجود در حوزه تولید محتوا کتاب در فضای مجازی را فراهم کرد و امیدوارم بتوانیم از این ظرفیت‌ها به‌درستی در جامعه بهره‌مند شویم.