ایران مراسم نیوز بررسی میکند؛ گزارش اختصاصی از بیست و هشتمین دوره نمایشگاه فرش دستباف ایران / کاهش سهم جهانی هر ساله ایران در پی تصمیمات مدیران

عنوان رویداد
بیست و هشتمین دوره نمایشگاه فرش دستباف ایران

تاریخ برگزاری
98/06/03 لغایت 98/06/09

محل برگزاری
نمایشگاه بین المللی تهران

اهداف
نمایش توانمندی ها
ایجاد ارتباط میان فعالان صنعت
ایجاد ارتباطات بین المللی
ایجاد ارتباط میان تولیدکننده و مصرف کننده

برگزارکننده
مرکز ملی فرش ایران
شرکت سهامی فرش دستباف

مجری برگزاری
مرکز ملی فرش

سطح ملی
الف

سطح بین المللی
ب

نقاط قوت
موضوع صنعت مناسب
شهرت داخلی مناسب
مکان برگزاری مناسب

نقاط ضعف
شعاع فراگیری بازار اندک
شهرت و تعامل بین المللی کم
عدم وجود رویدادهای جانبی
عدم توجه متمرکز به استارتاپ ها
عدم وجود نشست های اسیب شناسی، اموزش و ارایه ی راهکار
زمان برگزاری نامناسب
عدم نظر سنجی و شرکت دادن مخاطبان صنعت در تدوین استراتژی ها به منظور افزایش بهره وری

وضعیت صنعت در ایران و جهان
قالی ایرانی یا فرش ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده است.
سالنامهٔ چینی سوئی‌سو در دورهٔ ساسانی از فرش پشمی ایران به عنوان کالای وارداتی به چین نام می‌برد.
قدیمی‌ترین نمونهٔ قالی جهان که تاکنون یافته شده، قالیچه‌ای آریایی با نقوش اصیل هخامنشی است. بنابراین فرش یکی از مهم ترین مصنوعات ایرانی از دیرباز بوده است.
یافته‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که قوانین و مقررات متعددی پس از انقلاب به‌منظور توسعه فرش دستباف به تصویب رسیده که از مقاصد و اهداف آنها می‌توان به مواردی مانند اعطای یک میلیارد و پانصد میلیون ریال وام برای اجرای طرح ایجاد بازار موقت فرش‌دستی ایران، برخورداری صادرکنندگان فرش از تخفیف پیمان ارزی در صدور فرش، تسهیل صادرات فرش، تسهیل صدور روادید برای اتباع خارجه به‌منظور انجام معاملات فرش در ایران، جبران بخشی از خسارت‌های وارد شده به تولیدکنندگان فرش، فراهم کردن بیمه بازنشستگی، فوت و از کارافتادگی بافندگان قالی، قالیچه، گلیم و زیلو، مستثنا کردن فرش از شمول واردات 29 قلم کالای مصوب در راستای حمایت از تولید داخل، حمایت از تاسیس و اداره مجتمع‌های بزرگ و متمرکز قالیبافی و بیمه‌های اجتماعی قالیبافان، بافندگان فرش و شاغلان صنایع‌دستی شناسه‌دار اشاره کرد. اهمیت فرش دستباف به‌قدری بوده است که حتی ضوابط خروج فرش همراه مسافر از کشور و نیز خروج فرش از کشور جهت شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی در قوانین دائمی تعیین تکلیف شده‌اند. باوجود این فرش دستباف، به‌ویژه فرش دستباف روستایی، رونق سابق خود را ندارد و همان‌طور که آمارها نشان داد، سهم ایران از بازارهای جهان از 41 درصد در سال 2003 به 31 درصد در سال 2013 کاهش یافته است.
از سوی دیگر، ارزش‌افزوده واقعی فرش دستباف ایران (به قیمت ثابت 1390) در دوره 1391-1383 کاهش حدود 60 درصدی را تجربه کرده و از 53/ 122 میلیارد ریال در سال 1383 به 51/ 49 میلیارد ریال در سال 1391 رسیده است. در حال‌حاضر به نظر می‌رسد حمایت از بافندگان و سیاست‌های ناظر بر آنها به‌خصوص در نواحی روستایی به‌شدت کاهش یافته و تمرکز حمایت‌ها بر بازرگانان قرار گرفته است.
این امر می‌تواند سبب تسریع خروج نیروی کار از این بخش و تعطیلی واحدهای خرد و کوچک و حتی متوسط و پیامدهای ناشی از آن به‌ویژه در زمینه ناعدالتی شود.
نگاهی به اهداف توسعه صادرات فرش دستباف در اسناد تاریخی هم نشان می‌دهد یکی از اهداف توسعه صادرات قالی، بالا بردن سطح زندگی و بهبود معیشت روستاییان بوده و قالی‌بافی به‌عنوان یکی از راهبردهای تنوع‌بخشی به مشاغل روستایی به‌شمار می‌رفته است. به‌نظر می‌رسد یکی از دلایل اساسی فراموشی تدریجی بافندگان به‌خصوص در نواحی روستایی و عشایری و عدم رفع سایر چالش‌های مربوطه، کاستی در بدنه ساختاری مدیریت فرش دستباف و ناکارآمدی نظام برنامه‌ریزی و مدیریت فرش دستباف باشد.
در این میان اجرای مصوبه شورای‌عالی اداری در سال 82 تحت عنوان «ساماندهی ساختار مدیریتی فرش دستباف»، سبب از دست رفتن بدنه لازم برای مدیریت فرش دستباف، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین هنرصنعت‌های کشور شد که نقش عمده‌ای در تامین منابع ارزی، توسعه روستایی و حفاظت از آثار هنری-فرهنگی کشور دارد. مطابق مصوبه مذکور، کلیه واحدهای دستگاه‌های مختلف در یک واحد سازمانی در حوزه مرکزی وزارت بازرگانی تجمیع شد. چنین رویکردی عملا به دلیل عدم توسعه نظام‌مند و تحت نظارت اتحادیه‌ها و نهادهای غیردولتی مربوطه، زمینه را برای تداوم ارتباط متولی دولتی با بافندگان و تقویت موثر آنها از بین برد و سبب شد این مرکز باتوجه به محدودیت‌های خود، به‌دنبال پیشبرد امور فرش عمدتا از طریق تجار بربیاید.
بررسی اسناد نشان می‌دهد که «اعطای جوایز و هدایا به قالیبافان» به‌عنوان یکی از سیاست‌های اصلی در رونق صنعت فرش دستباف مدنظر قرار گرفته بود، این در حالی است که در حال‌حاضر، مرکز ملی فرش عمدتا به تجار و بازرگانان عمده جایزه اعطا می‌کند. باتوجه به اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت وظایف فراوانی را به عهده دارد و مهم‌تر از آن، صنایع بزرگ معمولا فرصتی را برای رسیدگی به هنر صنعت فرش دستباف در این دستگاه باقی نمی‌گذارد، بنابراین چشم‌انداز مناسبی برای رشد جهشی و مستمر این هنرصنعت با ساختار مدیریت و برنامه‌ریزی موجود نمی‌توان متصور شد. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد تشکیل مرکز ملی فرش و طراحی ساختار و ظرف سازمانی آن از فرآیند علمی و متقنی پیروی نکرده است. «عدم انطباق امکانات و مسوولیت‌های مرکز مذکور»،«فقدان استقلال مالی و اداری لازم»، «تقلیل مرکز به سطح اداره کل در وزارت صنعت، معدن و تجارت»، «عدم تناسب مأموریت وزارت صنعت، معدن، تجارت با رسالت‌های فرش دستباف»، «فقدان تعریف سازوکار همکاری و هماهنگی الزام‌آور با سایر نهادها و دستگاه‌های مؤثر بر توسعه فرش دستباف»،«بی‌توجهی به ماهیت بین‌بخشی فرش دستباف در طراحی ساختار تشکیلاتی مرکز»،«غفلت از ظرفیت‌های بخش غیردولتی به‌ویژه در نواحی روستایی برای توسعه فرش دستباف و فقدان ظرفیت اجرایی مناسب برای متشکل کردن بافندگان و سازماندهی و ارائه خدمات توسعه کسب‌وکار» از چالش‌های ساختاری اساسی در بحث فرش دستباف به شمار می‌روند.

راهکار
واقعیت اینست که این رویداد نیز همچون بسیاری از رویداد ها از ضعف در ساختار تفکر مدیریتی رنج میبرد.به عبارت دیگر ریشه ی ضعف این رویداد را باید بسیار پیشتر و در قالب مدیریت صنعت فرش در مراکزی همچون مرکز ملی فرش ایران جست و جو کرد و دید که متاسفانه این نهاد دولتی تاکنون با مشکلات ساختاری عدیده ای روبرو بوده و به فراخور این موضوع فاقد نگاه مدیریتی صحیح به مقوله ی فرش دستباف است.مسایلی همچون ایجاد حمایت از مدیران تولیدی ها به جای حمایت مستقیم از هنرمندان تولیدکننده و به نوعی ایجاد نگاهی ارباب رعیتی که به دنباله ی خود باعث خروج بسیاری از هنرمندان از عرصه تولید میشود، عدم رسیدگی به مسایل ریشه ای مانند بروز رسانی هنرمندان توسط اموزش برای تولید فرشی که با سلیقه ی اهداف صادراتی همخوانی داشته باشد،  عدم توان بازاریابی اصولی در داخل و خارج از کشور تنها جزیی از مصایب قابل مشاهده در روند مدیریتی صنعت فرش دستباف است که شاید تفکر به بهبود رویداد مذکور توسط چنین ساختاری امری عبث باشد کما اینکه در خلال نوشتار پیش رو ضعف ها نمایان و راهکارها ارایه شد.

نتیجه
از لحاظ کارشناسی رویداد مذکور تنها مکانی برای ارتباطات تجاری در سطح محلی قلمداد میشود که در سکوت به کار خود ادامه میدهد. مسلما همانطور که گفته شد کشور ما در صنعت مذکور پتانسیل های بالایی دارد که متاسفانه سهم جهانی ان هر ساله در حال کاهش است. باید دید که قدمت و شکوه فرش ایرانی پیروز میشود یا تصمیمات مدیران.